Voor de bijen en voor het behoud van hun essentiële functies moet een antwoord gevonden worden. Toonaangevende personen, zoals Dennis van Engelsdorp van University of Maryland, Jeff Pettis van USDA, voorzitter Jim Miller van de Californian State Beekeepers Association (CSBA, Californië is de belangrijkste bijenstaat in de V.S.) en opiniemakers zoals Randy Oliver van www.scientificbeekeeping.com en Markus Imhoff, maker van de film More than honey, hebben veel uitstekend werk verricht. Zij en vele anderen dragen bij aan het helpen met zoeken naar oplossingen.

Ondanks de vele inspanningen is er jammer genoeg nog geen oplossing gevonden. Intussen gaat de verzwakking van bijenpopulaties door. Volgens gegevens van http://beeinformed.org/ lag de wintersterfte 2013/2014 (periode 1 oktober - 1 april) in de V.S. op 23%. De sterfte in de periode 1 april - 1 oktober bedroeg ca. 20%.

Vele oorzaken

Voor de bijensterfte zijn en worden vele en uiterst diverse oorzaken genoemd. Er zijn veel meningen en speculaties. Elke groep in de wetenschap, in de bijenwereld of in de maatschappij heeft zijn eigen invalshoek. Elk daarvan bevat ongetwijfeld een kern van waarheid. Voor elk wat wils. Goede onderbouwingen zijn schaars, zelfs in wetenschappelijke publicaties. Het is niet voor niets dat het wereldwijde fenomeen van de bijensterfte, zowel voor imkers als voor vele anderen met raadsels is omgeven. Zie voor een uitgebreid recent (mei 2013) overzicht Report on the National Stakeholders Conference on Honey Bee Health.

Ecologisch probleem

De wereldwijde bijensterfte is in de eerste plaats een ecologisch probleem. Er is sprake van verzwakking van de bijen, waardoor allerlei ziekteverwekkers een kans krijgen. Verhoogde bijensterfte doet zich op grote schaal voor, in zeer uiteenlopende situaties. Ook in bloemrijke natuurgebieden, op locaties waar geen pesticiden gebruikt worden en bij goede verzorging van de bijenvolken is dat het geval. Diverse afzonderlijke invloeden spelen ook een rol, maar zijn naar ons idee ondergeschikt.

Wat voor de bijen geldt, geldt ook voor andere insecten.

Economisch probleem

De bijensterfte is serieus op de agenda gekomen toen de professionele bijenhouders in de V.S. opeens geconfronteerd werden met uitzonderlijk hoge sterftes, uiteenlopend van 30 tot 100%. Deze vormden een directe bedreiging voor hun bestaan vanwege de economische schade. Anno 2013 is er een absoluut tekort aan bijenvolken ontstaan voor de bestuiving van de amandelen in Californië, de economische schade is beperkt gebleven. De prijzen voor bestuivingsdiensten zijn in ca. 8 jaar tijd gestegen van ca. $ 60 per bijenvolk tot $ 150.

Wetenschap

In het wetenschappelijk onderzoek ligt de nadruk op ziektes. Het meeste onderzoek richt zich op deelaspecten. Vaak is er sprake van systematische fouten. Veel onderzoek is risicoloos, omdat financiële middelen alleen verstrekt worden als het te verwachten resultaat voor de hand ligt. Men is nog niet tot een synthese gekomen. Er is nog geen samenhangend beeld geconstrueerd van wat er nu precies aan de hand is. Er is geen “algemene sturende factor” getraceerd, waarmee de aanwezigheid van de varroamijt, optredende ziektes en CCD verklaard kunnen worden.

De wetenschap heeft de imker geen oplossing kunnen aanreiken of iets wat daarop lijkt.

Bijenwereld

In de bijenwereld is een grote verdeeldheid. Veel bijenverenigingen in Europa en de V.S. hebben een statement over de neonicotinoïden op hun website staan. Daarmee hebben zij aansluiting gezocht bij de milieuorganisaties. De bijenorganisaties worden door de nationale wetenschappelijke instituten beschouwd als een distributiekanaal voor hun kennis. Mede om deze reden verschillen de visies van de bijenorganisaties in de verschillende landen en tussen de verschillende bijenorganisaties in een land.

De problemen met de bijen, met name door de kwestie van de neonicotinoïden, hebben ertoe bijgedragen dat het aantal hobby-imkers sterk is toegenomen, in sommige regio´s met 30%. Urban beekeeping is daarbij een nieuwe stroming.

Maatschappij

In het maatschappelijk veld noemt men een reeks factoren als oorzaken voor de bijensterfte: de landbouw met het daarbij horende gebruik van pesticiden en genetisch gemodificeerde gewassen, de verschraling van het landschap inclusief de vermindering van het aantal drachtplanten, het milieu en de wijze waarop de professionele bijenhouders in de V.S. opereren. Deze oorzaken voor de bijensterfte zijn allemaal moeilijk te kwantificeren.

Modellen

Men zou kunnen zeggen dat in de wetenschappelijke wereld voor de bijensterfte het technische model geldt (ziekten veroorzaken bijensterfte). De ziektes moeten bestreden worden, en dan komt het wel goed met de bijen.

Tegenover het technische model staat het maatschappelijk model (mens veroorzaakt bijensterfte). De sterfte moet opgelost worden met bestuurlijke en politieke maatregelen. Iedereen moet helpen de bijensterfte op te lossen.

Tussen het technische model en het maatschappelijk model, in de wereld van de ideeën-economie, staat de imker. Deze gaat uit van de natuur en vindt dat daar geen chemische middelen bij passen.

Ontwikkelingsmodel

Naar ons idee kan het probleem van de bijensterfte alleen opgelost worden door het experiment in de praktijk. Net zoals de imkers de signalen hebben kunnen oppikken over de stand van zaken in de natuur, zo kunnen zij ook bijdragen aan het vinden van de oplossing. Experimenten in laboratoria kunnen daarbij hooguit ondersteunend zijn. http://dx.doi.org/10.1890/110279